W grudniu 2019 roku burmistrzowie stolic państw Grupy Wyszehradzkiej (Warszawy, Pragi, Bratysławy i Budapesztu) połączyli siły podpisując Pakt Wolnych Miast. Pakt został podpisany w Budapeszcie, podczas spotkania z udziałem czterech burmistrzów (Zdeněk Hřib, Gergely Karácsony, Rafał Trzaskowski i Matúš Vallo). Pomimo tego, że burmistrzowie pochodzą z różnych środowisk politycznych, ubiegali się o urząd chcąc zaprezentować swoim mieszkańcom lepszy model zarządzania. Zdecydowane opowiadają się za progresywnymi i inkluzywnymi wartościami, łączy ich także walka z nacjonalistycznym populizmem.
W ich ocenie podział między wschodem i zachodem w kwestiach europejskich dotyczących m.in. integracji jest sztuczny. Mieszkańcy progresywnych, liberalnych obszarów miejskich bez wątpienia opowiadają się za Unią Europejską, nawet w krajach, które tradycyjnie sprzeciwiały się integracji i współpracy.
Najbardziej palące problemy, z jakimi zmaga się UE, tj. kryzys klimatyczny, konkurencyjność gospodarcza, cyfryzacja, migracja i nierówności społeczne wymagają globalnej reakcji i głębszej integracji. Instytucje miejskie oraz zasoby gospodarcze i ludzkie mają ogromne znaczenie w rozwiązywaniu tych problemów, a celem paktu jest stworzenie platformy, która pozwoli miastom skoordynować swoje działania.
Czterech burmistrzów podpisało felieton opublikowany przez Europejską Radę Spraw Zagranicznych. Podpisanie paktu na Uniwersytecie Środkowoeuropejskim w Budapeszcie odbiło się szerokim echem w prasie międzynarodowej, w tym m.in. New York Times, Financial Times, Politico, The Washington Post, The Guardian, Frankfurter Allgemeine Zeitung, czy Le Monde.
W najbliższym czasie przewiduje się jednoczesne pogłębienie i rozszerzenie paktu. Nie będzie on już miał charakteru wyłącznie symbolicznego. Wzrośnie także liczba sygnatariuszy – zarówno z Europy, jak i spoza niej.
Pakt zakłada dwojakie działania: związane po pierwsze z kontekstem europejskim i funduszami unijnymi, przejściem na gospodarkę ekologiczną i tzw. Zielonym Nowym Ładem, a po drugie z wartościami demokratycznymi, integracyjnym społeczeństwem i zaangażowaniem obywatelskim.
Ma on także na celu rozwój partnerstwa w obszarze wiedzy z partnerami pozamiejskimi takimi jak zespoły ekspertów (tzw. think-tanki) i instytucjami akademickimi.
Rozpoczęto już wstępne rozmowy na ten temat z German Marshall Fund of the United States.
